خانه » تاسیسات » مقررات ملی ساختمان – مبحث 13 – فصل 3

مقررات ملی ساختمان – مبحث 13 – فصل 3

13-3 اصول اساسي در تأسيسات برق

13-3-1 اصول حفاظت

13-3-1-1 كليات

هدف از مقررات ذكر شده در اين بخش، تضمين ايمني افراد، حيوانات و سلامت ساختمان ها و محتويات و تجهيزات آن در مقابل خطرات و خسارات احتمالي ناشي از استفاده عادي از تأسيسات برقي است.

در تأسيسات برقي دو عامل عمده خطر به قرار زير وجود دارد:

الف) جريان هاي برق گرفتگي

ب) دماهاي زياد كه ممكن است منجر به ايجاد سوختگي ها ،آتش سوزي ها و ديگر صدمات شود

13-3-1-2 حفاظت در برابر تماس مستقيم

اشخاص و حيوانات بايد در مقابل خطرات ناشي از احتمال تماس با قسمت هاي برقدار تأسيسات برقي حفاظت شوند. اين حفاظت ممكن است با يكي از روش هاي زير تأمين شود:

الف) جلوگيري از عبور جريان از بدن اشخاص يا حيوانات ب) حفاظت با استفاده از عايق بندي قسمت هاي برقدار قابل دسترس پ) حفاظت با استفاده از حصاركشي يا ايجاد موانع و يا استفاده از محفظه ها ت) حفاظت با استقرار در خارج از محدوده دسترس (رديف 13-2-3-41)

ث) محدود كردن جرياني كه ممكن است از بدن عبور كند به ميزاني كمتر از جريان برقگرفتگي ج) استفاده از كليد جريان باقي مانده (RCD) به عنوان حفاظت اضافي

چ) استفاده از منابع تغذيه با ولتاژ ايمني خيلي پايين (SELV ،PELV ،FELV) مطابق استاندارد

IEC 60536

13-3-1-3 حفاظت در برابر تماس غير مستقيم

اشخاص و حيوانات بايد در مقابل خطرات احتمالي ناشي از تماس با بدنه هاي هادي، حفاظت شوند.

اين حفاظت ممكن است به يكي از روش هاي زير تأمين شود:

الف) جلوگيري از عبور جريان اتصالي از بدن اشخاص يا حيوانات

  1. محدود كردن جريان اتصالي كه ممكن است از بدن عبور كند به ميزان كمتر از جريان برق گرفتگي

پ) حفاظت با استفاده از هادي حفاظتي و قطع خودكار مدار تغذيه ، به محض بروز نقصي كه ممكن است به عبور جريان از بدن كه در تماس با بدنه هادي است، منجر شود. در موقعي كه اين جريان مساوي يا بيشتر از جريان برق گرفتگي است.

  1. حفاظت بدون استفاده از هادي حفاظتي و قطع خودكار مدار تغذيه شامل موارد زير:
    • حفاظت با استفاده از تجهيزات كلاس عايق بندي II (عايق بندي دوبل داراي عايق اوليه و ثانويه)
    • حفاظت با استفاده از تجهيزات كلاس عايق بندي III (با ولتاژ ايمني خي لي پايين FELV،

IEC 60536 مطابق استاندارد (SELV ،PELV

    • حفاظت با استفاده از هم بندي هم ولتاژكننده بدون اتصال زمين
    • حفاظت با استفاده از محيط هاي عايق
    • حفاظت با استفاده از جدايي الكتريكي (ترانسفورماتور ايزوله، سيستم IT)

13-3-1-4 حفاظت در برابر هر دو نوع تماس مستقيم و غيرمستقيم

يكي از روش هايي كه قادر به تأمين ايمني هم در برابر تماس مستقيم و هم در برابر تماس غيرمستقيم است، استفاده از ولتاژ خيلي پايين مي باشد كه در تأسيسات محيط هاي خاص از قبيل حمام، استخر، سونا و غيره استفاده مي شود.

اين سيستم شامل سه نوع ولتاژ خيل ي پايين است كه شرح خلاصه شرايط و مدارهاي اين سيستم ها در جدول شماره 13-3-1-4 ذكر شده است.

جدول 13-3-1-4 سيستم هاي ولتاژهاي خيلي پايين (FELV ,PELV ,SELV)

رابطه مدارهاي سيستم و بدنه هادي با زمين منابع و مدارها نام سيستم
مدارها بدون اتصال به زمين ميباشند، بدنه هاي هادي نبايد دانسته به زمين اتصال داده شوند. ترانسفورماتور مجزاكننده ايمن يا منبع ايمن معادل آن، مدارهاي با جدايي حفاظتي SELV
از مدارهاي با اتصال به زمين ميتوان استفاده كرد. بدنه هاي هادي ميتوانند به زمين وصل باشند. ترانسفورماتور مجزاكننده ايمن يا منبع ايمن معادلآن، مدارهاي با جدايي حفاظتي PELV
از مدارهاي با اتصال به زمين ميتوان استفاده كرد. بدنه هاي هادي بايد به هادي حفاظتي مدار اوليه وصل شوند. وصل هادي حفاظتي مدارهاي FELV به زمين مجاز ميباشد. منابع تغذيه ايمن نيستند و ايمن بودن آنها الزامي نيست. مدارها بدون جدايي حفاظتي ميباشند. FELV

Safety Extra Low Voltage = SELV ولتاژ خيلي پايين ايمني

Protective Extra Low Voltage = PELV ولتاژ خيلي پايين حفاظتي

Functional Extra Low Voltage = FELV ولتاژ خيلي پايين عملياتي

13-3-1-5 حفاظت با استفاده از SELV و PELV

در موارد زير حفاظت در برابر برقگرفتگي انجام شده به حساب ميآيد:

الف) ولتاژ اسمي سيستم نبايد از مقاديري كه در باند يك استاندارد IEC 60449 تعيين گرديده تجاوز كند.

ب) منبع ولتاژ يكي از منابع ذكرشده براي منابع SELV (بدون اتصال زمين) و يا منابع PELV (با اتصال زمين) باشد.

تبصره: اگر در منبع تغذيه سيستم هاي مذكور بخش ولتاژ بالاتر شامل اتوترانسفورماتور يا پتانسيومتر يا وسايل الكتريكي و مانند آن ها باشد، مدار ولتاژ خيلي پايين ادامه مدار ولتاژ بالا به حساب آمده و حفاظت آن بايد مانند قسمت با ولتاژ بالا در نظر گرفته شود.

13-3-1-6 منابع تغذيه SELV (بدون اتصال زمين)

در منابع تغذيه SELV بدنه هاي هادي و مدارها بدون اتصال به زمين بوده و بايد از نظر الكتريكي نيز از زمين و ديگر سيستم ها مجزا باشد. به اين دليل و نيز به منظور كاهش خطرات برق گرفتگي، اين منابع بايد طبق استانداردهاي معتبر توليد شده و تجهيزات، قطعات مدارها ، لوازم و غيره بايد به نحوي انتخاب و در نظر گرفته شوند كه اتصالي و ساير معايب ديگر به خود اين منابع محدود گشته و قطعات هادي ديگر سيستم ها را تحت تاثير قرار ندهند. اين منابع شامل شش نوع است كه در سه گروه به قرار زير تقسيم ميشوند:

13-3-1-6-1 گروه اول منابع تغذيه SELV است كه تغذيه آن با ولتاژ بالاتر از ولتاژ خروجي اين منبع انجام ميگيرد. اين گروه شامل انواع زير مي باشد:

الف) ترانسفورماتور ايمني، كه داراي سيم پيچي هاي مستقل اوليه جهت ولتاژ تغذيه بالاتر و سيم پيچي ثانويه با ولتاژ خروجي خيلي پايين ايمني (SELV) باشد. اين ترانسفورماتور بايد مجهز به پرده فلزي بين سيم پيچي اوليه و ثانويه بوده و نيز مطابق استاندارد IEC 61558-2-6 توليد شده باشد.

ب) موتور- ژنراتور، كه در آن، موتور با ولتاژ بالاتر تغذيه شده و به عنوان نيروي محركه ژنراتور با ولتاژ خروجي خيلي پايين ايمني (SELV)، بكار گرفته مي شود. عايق بندي و درجه ايمني اين منبع بايد معادل ترانسفورماتور ايمني (بند الف فوق الذكر) باشد.

پ) منابع تغذيه الكترونيكي كه داراي حفاظت هاي لازم، قطعات و لوازم استاندارد در مدارهاي داخلي بوده ، بطوريكه در اثر عيوب داخلي مقدار ولتاژ خروجي خيلي پايين ايمني آن (SELV) افزايش نيافته و حفاظت در مقابل تماس غيرمستقيم نيز تأمين گردد.

13-3-1-6-2 گروه دوم منابع تغذيه SELV است كه ولتاژ خروجي خيلي پايين ايمني آن مستقل از هر گونه منبع تغذيه با ولتاژ بالاتر مي باشد. اين گروه شامل انواع منابع زير است:

الف) منابع جريان مانند باتري و يا سلول هاي خورشيدي كه بطور مستقل عمل مينمايند.

ب) ديزل ژنراتور، كه در آن ديزل به عنوان نيروي محركه ژنراتوري كه داراي ولتاژ خروجي خيلي پايين ايمني (SELV) بوده، بكار گرفته مي شود.

13-3-1-6-3 گروه سوم منابع تغذيه SELV شامل منابعي است ، قابل حمل و سيار ايمن، مانند ترانسفورماتور ايمني ، موتور-ژنراتور (بندهاي الف و ب رديف 13-3-1-6-1) و تجهيزاتي كه با الزامات حفاظتي و مشابه با عايق بندي دوبل (كلاس عايق بندي II) مطابقت نمايد.

13-3-1-7 منابع تغذيه PELV (با اتصال زمين)

منابع تغذيه PELV از نظر ساختار سيستم و انواع ، مشابه منابع تغذيه SELV بوده ولي در شرايطي مورد استفاده قرار مي گيرد كه احتمال مجزا و جدا بودن الكتريكي اين سيستم ، از زمين و ديگر سيستم ها در طول بهره برداري قابل تأمين نباشد. در اين منابع، مدارهاي سيستم و بدنه هادي تجهيزاتي كه در آن مورد استفاده قرار مي گيرند ، مي توانند به زمين متصل شوند.

تبصره: در منابع تغذيه خيلي پايين حفاظتي PELV كه تغذيه آن با ولتاژ بالاتر از ولتاژ خروجي خيلي پايين حفاظتي انجام مي گيرد ، حفاظت هاي مناسب و لازم در مدار ولتاژ بالاتر بايد در نظر گرفته شود تا از بروز خطرات تماس غيرمستقيم جلوگيري و حفاظت لازم آن مدار نيز ، تأمين گردد. 13-3-1-8 الزامات عمومي براي مدارهاي SELV و PELV

13-3-1-8-1 قسمت هاي برقدار مدارهاي SELV و PELV

قسمت هاي برقدار مدارهاي SELV و PELV بايد از نظر الكتريكي از ساير مدارها و از يكديگر، مجزاباشند.

13-3-1 -8 -2 هادي هاي مدارهاي SELV و PELV

هادي هاي مدارهاي SELV و PELV بايد از ساير مدارها جدا باشند. اگر انجام اين كار به هنگام اجرا، ممكن نباشد، بايد يكي از موارد زير مراعات شود:

الف) مدارهاي SELV و PELV علاوه بر عايقبندي اصلي از داخل يك غلاف غيرفلزي عبور كنند.

ب) هادي هاي مدارهاي با ولتاژهاي مختلف به كمك يك جداكننده يا غلاف فلزي زمين شده از هم جدا شوند.

پ) مدارهاي با ولتاژهاي مختلف، مي توانند با استفاده از رشته هاي يك كابل يا به صورت هاديهاي جمعي از داخل يك مجرا عبور داده شوند به شرطي كه هاديهاي SELV و PELV به صورت انفرادي يا دسته جمعي نسبت به بالاترين ولتاژ موجود در مسير، عايق بندي شده باشند.

13-3-1 -9 الزامات خاص مدارهاي SELV (بدون اتصال زمين) الزامات خاص مدارهاي SELV (بدون اتصال زمين) شامل موارد زير است:

13-3-1 -9 -1 قسمت هاي برقدار (مدارهاي SELV)

قسمت هاي برقدار مدارهاي SELV نبايد به زمين يا به هادي هاي حفاظتي مدارهاي ديگر اتصال داده شوند.

13-3-1 -9 -2 بدنه هاي هادي (مدارهاي SELV)

بدنه هاي هادي نبايد به اجزاي زير اتصال داده شوند:

الف) زمين

ب) هادي هاي حفاظتي يا بدنه هاي هادي مدارهاي ديگر

پ) بدنه هاي بيگانه، به استثناي مواردي كه تجهيزات الكتريكي از نظر ساختاري بايد در تماس با بدنه هاي بيگانه باشند. در اين صورت بايد اطمينان حاصل شود كه اين بدنه ها نخواهند توانست ولتاژهاي بيش از ولتاژ موجود در شبكه تأسيسات برقي ساختمان را به خود بگيرد.

13-3-1 -9 -3 حفاظت در برابر تماس مستقيم (مدارهاي SELV)

اگر ولتاژ اسمي از 25 ولت مؤثر در جريان متناوب و يا 60 ولت جريان مستقيم بدون تموج تجاوزكند، حفاظت در برابر تماس مستقيم الزامي خواهد بود. حفاظت در برابر تماس مستقيم بايد بهيكي از دو روش زير تأمين شود:

الف) پيش بيني موانع يا با پوششي كه درجه حفاظت (IP) آن حداقل برابر با IP2x باشد.

ب) داراي عايق بندي باشد كه در برابر ولتاژ آزموني 500 ولت جريان متناوب مؤثر ، حداقل يك دقيقه استقامت كند.

تبصره 1: براي محيط عادي و خشك، چنانچه ولتاژ اسمي از 25 ولت مؤثر در جريان متناوب يا 60 ولت جريان مستقيم بدون تموج تجاوز نكند، حفاظت در برابر تماس مستقيم، الزامي نمي باشد.

تبصره 2: رعايت مقررات براي حفاظت در برابر تماس مستقيم در محيط هاي غيرخشك از جمله حمام، دوش ، استخر و يا در بعضي از محيط ها و شرايط ديگر، الزامي است (رديف 13-10-3-2) و (رديف 13-10-5-1).

13-3-1-10 الزامات خاص مدارهاي PELV (با اتصال زمين)

در مواردي كه مدارها داراي اتصال زمين بوده و يا داشتن منابع تغذيه SELV لازم نباشد، شرايط زير بايد برقرار شود:

13-3-1-10-1 حفاظت در برابر تماس مستقيم (مدارهاي PELV)

حفاظت در برابر تماس مستقيم بايد به يكي از دو روش زير تأمين شود:

الف) پيش بيني موانع يا با پوششي كه درجه حفاظت (IP) آن حداقل برابر با IP2x باشد.

ب) داراي عايق بندي باشد كه در برابر ولتاژ آزموني 500 ولت جريان متناوب مؤثر ، يك دقيقه استقامت كند.

13-3-1-10-2 عدم لزوم حفاظت در برابر تماس مستقيم (مدارهاي PELV)

اگر تجهيزات داخل حوزه اثر هم بندي براي هم ولتاژ كردن باشد و ولتاژ اسمي از مقادير زير تجاوز نكند، ايجاد حفاظت در برابر تماس مستقيم با توجه به رديف 13-3-1-10-1 لازم نخواهد بود:

الف) 25 ولت مؤثر در جريان متناوب يا 60 ولت جريان مستقيم بدون تموج، هنگامي كه تجهيزات به طور معمول فقط در محيط هاي خشك مورد استفاده قرار مي گيرند و انتظار نمي رود سطوح بزرگي از قسمت هاي برقدار با بدن تماس حاصل كند.

ب) 6 ولت مؤثر در جريان متناوب يا 15 ولت جريان مستقيم بدون تموج در همه موارد ديگر. 13-3-1 -11 منابع تغذيه FELV

اين سيستم با استفاده از ولتاژ شبكه تأسيسات برقي ساختمان، براي تأمين ولتاژ خيلي پايينعملياتي مورد نياز در شبكه هاي ارتباطات و مخابرات ، سيستم هاي كنترل، سيستم هاي ابزاردقيق وغيره در صورتي مورد استفاده قرار مي گيرد كه رعايت همه مقررات مربوط به SELV و PELV لازم نبوده و يا رعايت نشده باشد. در اين سيستم علاوه بر الزامي نبودن شرط ايمن بودن منبع تغذيه، مي توان از مدارهاي با اتصال زمين نيز استفاده نمود. در اين منابع وصل بدنه هاي هادي به هادي حفاظتي مدار اوليه الزامي بوده و نيز وصل هادي حفاظتي مدارهاي FELV به زمين عملياتي، مجاز مي باشد. علاوه بر موارد مذكور براي اطمينان از عملكرد اين منابع نسبت به حفاظت در برابر تماس هاي مستقيم و غيرمستقيم موارد زير نيز بايد رعايت شود:

13-3-1-11-1 حفاظت در برابر تماس مستقيم (مدارهاي FELV)

حفاظت در برابر تماس مستقيم بايد با يكي از دو روش زير انجام شود:

الف) استفاده از حصاركشي ها يا محفظه ها براي جلوگيري از تماس مستقيم ب) استفاده از عايق بندي كه با حداقل ولتاژ آزموني مدار اوليه مطابقت داشته باشد.

در مواردي كه مدارهاي FELV قادر به تحمل اين ولتاژ نباشند، عايق بندي بدنه هاي در دسترس تجهيزات در حين نصب بايد تقويت شود تا حدي كه بتواند در برابر ولتاژ آزموني 1500 ولت متناوب مؤثر، استقامت كند.

13-3-1-11-2 حفاظت در برابر تماس غيرمستقيم (مدارهاي FELV)

حفاظت در برابر تماس غيرمستقيم بايد با يكي از دو روش زير انجام شود:

الف) بدنه هاي هادي تجهيزات FELV به هادي حفاظتي مدار اوليه وصل شود به شرط اينكه يك وسيله حفاظتي در برابر تماس غيرمستقيم، منبع يا مدار تغذيه را در صورت بروز اتصالي بين فاز و بدنه قطع كند و ولتاژ تماس نيز از حدود ولتاژ قراردادي بيشتر نشود. اين امر مانع وصل يكي از هادي هاي برقدار FELV به هادي حفاظتي مدار اوليه نخواهد شد.

ب) بدنه هاي هادي تجهيزات FELV به هادي هم بندي هم ولتاژ كننده مدار اوليه كه زمين نشده است، وصل شود. از اين روش در مواردي استفاده مي شود كه مدار با روش حفاظتي جدايي الكتريكي، حفاظت مي شود.

تبصره: پريزها و دو شاخه هاي مدارهاي PELV ،SELV و FELV بايد مخصوص هر يك از اين منابع بوده و نبايد قابل اتصال و استفاده در مدارهاي ديگر باشد.

13-3-1-12 حفاظت در برابر اثرهاي حرارتي در بهره برداري عادي

تأسيسات برقي بايد طوري طراحي و اجرا شده باشد كه براي مواد قابل اشتعال در اثر دماهاي زياديا قوس الكتريكي امكان بروز هيچ نوع حريق وجود نداشته باشد، همچنين در موقع بهره برداري

عادي از تجهيزات الكتريكي نبايد هيچ نوع خطر سوختگي براي اشخاص يا حيوانات وجود داشته باشد.

13-3-1-13 حفاظت در برابر اضافه جريان

اشخاص و حيوانات و همچنين وسايل و لوازم ساختمان ها بايد در برابر صدمات و خسارات ناشي از دماهاي زياد و عوامل الكترومكانيكي كه ممكن است در اثر هر اضا فه جرياني در قسمت هاي برقدار به وجود آيند، حفاظت شوند. اين حفاظت ممكن است به يكي از روش هاي زير تأمين شود:

الف) قطع خودكار تغذيه در موقع بروز اضافه جريان قبل از اينكه اين اضافه جريان با توجه به مدت زمان برقراري آن، به مقدار خطرناك برسد.

ب) محدود كردن حداكثر اضافه جريان با توجه به مدت زمان برقراري آن به ميزاني كه بي خطر باشد.

13-3-1-14 حفاظت در برابر جريان هاي اتصالي

هادي ها به جز هادي هاي برقدار و همه قطعات ديگري كه براي هدايت جريان هاي اتصالي پيشبيني شدهاند بايد بتوانند اين جريانها را بدون ايجاد دماهاي زياد هدايت كنند.

تبصره 1: لازم است به جريان هاي اتصال زمين و جريان هاي نشتي توجه خاصي مبذول شود.

تبصره 2: هادي هاي برق دار در برابر هر نوع جريان اتصالي، از جمله جريان اتصالي كه در اثر نقصي به وجود آمده باشد، بايد محفوظ بماند (مشابه با رديف 13-3-1-13).

13-3-1-15 حفاظت اشخاص و حيوانات در برابر اضافه ولتاژ

13-3-1-15-1 اشخاص و حيوانات و همچنين وسايل، لوازم و ساختمانها بايد در برابر هر نوع صدمات و اثر مضري كه ممكن است در نتيجه بروز اتصالي بين مدارهاي با ولتاژهاي مختلف ايجاد شود، محافظت شوند.

13-3-1-15-2 اشخاص و حيوانات و همچنين وسايل، لوازم و ساختمان ها بايد در برابر صدمات و خسارات ناشي از ولتاژهاي زياد كه ممكن است در اثر عوامل ديگري مانند صاعقه يا قطع و وصل مدارها به وجود آيند، محافظت شوند (رديف 13-3-1-16).

13-3-1-16 حفاظت تأسيسات و تجهيزات در برابر اضافه ولتاژ

اضافه ولتاژ گذرا در تأسيسات برق، از جمله در پست هاي برق، تأسيسات برق فشارضعيف وهمچنين اضافه ولتاژ ناشي از اثرات صاعقه و يا كليدزني، به عملكرد صحيح و سالم تجهيزات،دستگاه ها، اجزاء شبكه تأسيسات برق آسيب رسانده و در مواردي نيز ممكن است براي افر اد خطر آفرين باشد. براي اين منظور لازم است حفاظت ها و تمهيدات ايمني در تأسيسات برقي به قرار زير، پيش بيني گردد.

13-3-1-16-1 حفاظت در برابر اضافه ولتاژ در پست هاي برق

براي جلوگيري از اضافه ولتاژ در شبكه برق فشارضعيف به دليل بروز اتصال زمين در تجهيزات شبكه برق فشار متوسط و اثر آن در شبكه برق فشار ضعيف، موارد زير بايد رعايت شود:

الف) الكترود اتصال زمين قسمت برق فشار متوسط از الكترود اتصال زمين قسمت برق فشار ضعيف (متصل به نقطه خنثي ترانسفورماتور) مجزا و مستقل از هم اجرا گردد، كه در اين صورت پست برق داراي دو الكترود زمين مستقل خواهد بود (رديف پ1-10-6).

تبصره 1: الكترودهاي اتصال زمين قسمت برق فشار متوسط و برق فشار ضعيف، هر كدام بايد به ترمينال يا شينه اصلي زمين مخصوص خود وصل شوند.

تبصره 2: پيش بيني و اجراي الكترودهاي اتصال زمين مجزا و مستقل در پپست برق، براي قسم ت برق فشار متوسط و برق فشار ضعيف، يعني دو الكترود براي هر پست مطمئن تر از يك الكترود مشترك ميباشد.

ب) در صورتي كه به دلايل محدوديت هاي اجرايي و يا شرايط طرح، فاصله مناسب بين دو الكترود فراهم نشود و الكترودها در حوزه ولتاژ هم قرار گيرند و يا بدلايل وجود اجسام فلزي مدفون در محل، ايجاد دو الكترود اتصال زمين مستقل امكان پذير نباشد، ايجاد الكترود مشترك براي سيستم هاي اتصال زمين برق فشار متوسط و برق فشار ضعيف الزام ي مي گردد. در اينصورت مقاومت الكتريكي اتصال زمين در يك الكترود مشترك براي سيستم هاي برق فشار متوسط و برق فشار ضعيف، نبايد از يك اهم تجاوز كند.

تبصره: در صورتي كه امكان دستيابي به مقاومت يك اهم در الكترود اتصال زمين مشترك امكان پذير نباشد، كليدهاي حفاظتي اتوماتيك تابلوهاي فشار متوسط در پست برق در زمان مناسب، جريان اتصالي در شبكه فشار متوسط را بايد قطع كند (رديف پ 1-10-6-9).

13-3-1-16-2 حفاظت در برابر اضافه ولتاژ در تأسيسات برق فشار ضعيف

براي حفاظت در مقابل اضافه ولتاژ در تأسيسات برق فشار ضعيف موارد زير بايد رعايت گردد: الف) براي جلوگيري از اضافه ولتاژ در هادي خنثي در صورت بروز اتصال بين هادي فاز و هادي خنثي، تجهيزات حفاظتي در مقابل اضافه ولتاژ بايد در مدار پيش بيني گردد.

ب) قطع هادي خنثي باعث مواج شدن ولتاژ بين فازها و هادي خنثي شده و موجب شكست عايق بندي و در نتيجه سوختن لوازم و تجهيزات الكتريكي مي شود. براي اين منظور بايد تمهيدات لازم براي پيشگيري از قطع هادي خنثي پيشبيني گردد.

تبصره 1: مسير مجاري عبور و شرايط اجرايي مدارهاي برق فشار ضعيف بايد طوري در نظر گرفته شود كه از احتمال اتصال تصادفي هادي فاز به سيستم اتصال زمين شبكه كامپيوتر و سيستم هاي فنآوري اطلاعات (IT) كه باعث بروز تغييرات شديد ولتاژ در آن شبكه ها مي گردد، جلوگيري شود.

تبصره 2: براي حفاظت مصارف برقي سه فاز موتوري و يا ساير مصارف برقي ديگر كه قطع فاز و جابجايي فاز به آن ها آسيب مي رساند، بايستي از رله كنترل فاز و يا هر مكانيسم مشابه ديگر ي استفاده گردد.

13-3-1-16-3 حفاظت در برابر اضافه ولتاژ ناشي از اثرات صاعقه

تجهيزات، دستگاه ها و سيستم هاي مختلف تأسيسات برقي از جمله دستگاه هاي الكترونيكي حساس و گران قيمت، شبكه هاي كامپيوتري و سيس تمهاي ف نآوري اطلاعات (IT) كه امروزه در ساختمان هاي بزرگ و يا خاص بصورت گسترده مورد استفاده قرار مي گيرند، بايد در مقابل اضافه ولتاژ ناشي از اثرات صاعقه حفاظت گردند. اين تجهيزات حفاظتي اصطلاحاً برقگير حفاظتي ناميده مي شوند كه براي محدود كردن اثرات اضافه ولتاژ ناشي از صاعقه روي تأسيسات برق از جمله شبكه توزيع نيرو، در تابلو ورودي برق اصلي پست برق ساختمان و يا ساير تابلوهاي برق مورد استفاده قرار ميگيرند و داراي الزاماتي به قرار زير مي باشند:

الف) تجهيزات برقگير حفاظتي در صورت نياز، در اولين تابلو برق در نقطه ورودي و محل تحويل نيروي برق به ساختمان (سرويس مشترك) و يا در اولين تابلوي برق فشار ضعيف (تابلوي اصلي) در سيستم توزيع نيرو در نظر گرفته ميشود.

  1. اضافه ولتاژ ناشي از صاعقه به بعضي از دستگاه هاي الكترونيكي حساس و گران قيمت و يا مشابه آن ها، آسيب رسانده و كاركرد آن ها را مختل مي نمايد. تابلوهاي تغذيهكننده دستگاههاي فوق بايد علاوه بر دارا بودن ساير حفاظت هاي لازم ديگر، تجهيزات برقگير حفاظتي مخصوص به خود را نيز داشته باشد (شكل شماره 13-3-1-16-3).

پ) تجهيزات برقگير حفاظتي در هر تابلوي برق بايد با يك برچسب مخصوص و دائمي مشخص شده باشد.

  1. تجهيزات برقگير حفاظتي بر اساس سطح و يا تراز ولتاژ حفاظت، جريان تخليه الكتريكي، جريان حداكثر و يا جريان ضربه و ساير مشخصات ديگر آن ها انتخاب مي گردند.

تبصره: لازم به ذكر است كه در تأسيسات برق 230/400 ولت، سطح و يا تراز ولتاژ عملكرد برقگير حفاظتي از 5/2 كيلوولت بيشتر نمي باشد.

  1. تجهيزات برقگير حفاظتي در شبكه توزيع سيستم هاي نيرو بايد در نقاط مشخص و مطابق شكلهاي شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4)، نصب شوند.

توضيحات علائم شكل 13-3-1-16-3 به قرار زير است:

P D: وسيله حفاظتي (فيوز) برقگير حفاظتي S P D: برقگير حفاظتي E / I: دستگاه و يا تجهيزاتي كه در مقابل اضافه ولتاژ حفاظت ميشود.

شكل 13-3-1-16-3 طرحواره نصب وسيله حفاظتي و برقگير حفاظتي در تابلو برق تغذيه كننده دستگاه و يا تجهيزات

13-3-1 -16-4 محل قرارگيري وسيله حفاظتي و برقگير حفاظتي

محل قرارگيري وسيله حفاظتي و برقگير حفاظتي در سيستم هاي نيروي TT،TNو IT در شكل هاي شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4) نمايش داده شده است.

توضيحات علائم شكل هاي 13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4 به قرار زير است:

3: ترمينال يا شينه اتصال زمين اصلي 4: برقگير حفاظتي

5: اتصال هادي حفاظتي به برقگير حفاظتي با گزينه هاي 5a و يا 5b 6: تجهيزاتي كه بايد محافظت شود

7: كليد حفاظتي جريان باقي مانده F1 : وسيله حفاظتي اصلي تابلو RA: الكترود اتصال زمين تأسيسات F2 : وسيله حفاظتي برقگير حفاظتي

RB: الكترود اتصال زمين سيستم نيرو (به توصيه سازنده برقگير حفاظتي) فازها = L1,L2,L3 هادي خنثي = N هادي حفاظتي = PE

شكل 13-3-1-16-1:4 طرحواره نصب برقگير حفاظتي در شبكه توزيع سيستم نيروي TN (سه فاز)

شكل 13-3-1-16-2:4 طرحواره نصب برقگير حفاظتي در شبكه توزيع سيستم نيروي TT با قرارگيري برقگير حفاظتي در طرف تغذيه بار و بعد از كليد حفاظتي جريان باقي مانده (RCD)

شكل 13-3-1-16-3:4 طرحواره نصب برقگير حفاظتي در شبكه توزيع سيستم نيروي TT با قرارگيري برقگير حفاظتي قبل از كليد حفاظتي جريان باقي مانده (RCD)

شكل 13-3-1-16-4:4 طرحواره نصب برقگير حفاظتي در شبكه توزيع سيستم نيروي IT

تبصره1: در دياگرام هاي شكلهاي شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4) تجهيزاتي كه بايد توسط برقگير حفاظتي محافظت شوند بطور شماتيك بصورت يك فاز نشان داده شدهاند.

تبصره2: محل نصب برقگير حفاظتي در دياگرام هاي شكل هاي شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4) در تابلوي برق اصلي فشار ضعيف مي باشد.

تبصره3: برقگير حفاظتي بر اساس نياز و كاربري، در سه سطح ولتاژ توليد و ساخته مي شوند.

تبصره4: تركيب برقگيرهاي حفاظتي 4a نمايش داده شده در شكل شماره 13-3-1-16-3:4 با برقگير حفاظتي، 4 حفاظت لازم در مقابل اضافه ولتاژ را در سطح دو تقسيم بندي ولتاژ ( تبصره3) انجام ميدهد.

13-3-1-17 حفاظت در مقابل پايين بودن ولتاژ

وسايل و لوازم الكتريكي كه ممكن است در اثر كاهش احتمالي ولتاژ دچار آسيب ديدگي و خسارت شوند، بايد در مقابل كاهش ولتاژ حفاظت شوند.

13-3-1-18 حفاظت در برابر تداخل امواج الكترومغناطيسي

اگر تأسيسات برقي و اجزاء آن در معرض امواج شديد الكترومغناطيسي قرار بگيرند، بايد در مقابل اثرات تداخل امواج مذكور حفاظت شوند.

تداخل بيش از حد امواج الكترومغناطيسي باعث اختلال در كاركرد تجهيزات مورد استفاده در تأسيسات برق بخصوص تجهيزات الكترونيكي شده و به قطعات الكترونيكي نيز آسيب مي رساند.

اين پديده ممكن است بر اثر وقوع صاعقه، قطع و وصل كليدهاي با آمپر بالا بخصوص در تابلوهاي اصلي و نيمه اصلي، اتصال كوتاه در شبكه توزيع نيرو، راه اندازي موتورهاي با توان بالا و ساير پديده هايي كه تداخل امواج و در نتيجه اضافه ولتاژ را در تأسيسات برق باعث مي شوند، بوجود آيد.

تبصره 1: وجود مسير مشترك بيش از حد مجاز در كابل كشي و يا سيم كشي شبكه توزيع نيرو با شبكه كامپيوتر و فنĤوري اطلاعات (IT) و شبكه مخابرات و يا وجود هر گونه حلقه (لوپ ) فلزي بزرگ در ساختمان در ظاهر شدن پديده تداخل امواج الكترومغناطي سي مؤثر مي باشد.

تبصره 2: در طراحي تأسيسات برقي ساختمان هاي ويژه حياتي و بسيار زياد حساس، به منظور اجتناب از تداخل بيش از حد امواج الكترومغناطيسي الزامات استاندارد IEC 61000 رعايت گردد. همچنين استفاده از تمهيدات لازم جهت حفاظت سامانه هاي حساس الكتريكي و ال كترونيكي در مقابل تهديدات بمب هاي الكترومغناطيسي در اين ساختمان ها توصيه مي گردد (مبحث 21 مقررات ملّي ساختمان).

13-3-1 -18 -1 كاهش اثرات ناشي از تداخل امواج الكترومغناطيسي

براي كاهش اثرات ناشي از تداخل امواج الكترومغناطيسي تمهيدات و موارد زير بايد در نظر گرف ته شوند:

الف) پيش بيني برقگير حفاظتي در تأسيسات برقي (رديف 13-3-1-16-3).

  1. تأمين فاصله مناسب بين هادي نزولي (پايين رو) سيستم صاعقه گير با كابل هاي شبكه توزيع نيرو، كابل هاي حامل سيگنال هاي الكترونيكي و كابل هاي شبكه كامپيوتر، طبق توصيه سازندگان سيستم هاي صاعقه گير

تبصره: هادي نزولي در سيستم صاعقه گير، عبارت از هاديي است كه صاعقه گير را از طريق جعبه رسيدگي و آزمايش به الكترود اتصال زمين صاعقه گير متصل مينمايد (شكل شماره پ1-2-8-4).

پ) در ساختمان هايي كه شبكه كامپيوتر و فن آوري اطلاعات (IT) بطور گسترده مورد استفاده قرار مي گيرد، سيستم نيرو بايد از نوع TN-S بوده و استفاده از سيستم نيروي TN-C در اينگونه ساختمان ها مجاز نميباشد.

  1. اگر تأسيسات برقي ساختماني داراي سيستم نيروي TN-C بوده و شبكه كامپيوتر و فنآوري اطلاعات (IT) بنا به ضرورت، بصورت گسترده در آن مورد استفاده قرار بگيرد، سيستم نيروي TN-C بايد اصلاح و به نوع TN-S تبديل گردد.
  2. الكترود اتصال زمين حفاظتي، الكترود اتصال زمين عملياتي و الكترود اتصال زمين سيستم صاعقه گير بايد به يك ترمينال يا شينه اصلي اتصال زمين وصل و در آن همبندي گردند، استفاده از الكترودهاي اتصال زمين مجزا از هم براي هر يك از سيستم هاي فوق، بدون هم بندي كردن آنها مجاز نميباشد (شكل شماره پ1-2-8-3).
  3. هادي هاي هم بندي براي هم ولتاژ كردن هادي اتصال زمين حفاظتي و عملياتي هر كدام بايد بصورت مستقل و مجزا از هم به ترمينال يا شينه اصلي اتصال زمين وصل گردند تا در صورت قطع يك هادي، هاديهاي ديگر وصل باقي بماند.

تبصره: هادي اتصال زمين صاعقه گير نيز از طريق هادي هم بندي مربوط به خود به ترمينال يا شينه اصلي اتصال زمين وصل مي گردد (شكل شماره پ1-2-8-3).

چ) چنانچه سازندگان براي تأمين شرايط و كاركرد م ناسب دستگاه ها و تجهيزات الكترونيكي، استفاده از سيستم اتصال زمين عملياتي را توصيه كرده باشند، هر يك از اين دستگاه ها و تجهيزات بايد از طريق يك هادي مجزا به ترمينال سيستم اتصال زمين عملياتي وصل گردند.

  1. در صورت استفاده از كابل هاي با زوج بهم تابيده و يا كابل هاي با حفاظ ف لزي (شيلد ) براي شبكه كامپيوتر و فن آوري اطلاعات (IT)، حفاظ فلزي كابل هاي فوق نهايتاً بايد به ترمينال سيستم اتصال زمين عملياتي وصل گردد.
  2. كابل هاي شبكه توزيع نيرو (كابل كشي و يا سيم كشي نيرو) با كابل هاي سيگنال، شبكه كامپيوتر و فن آوري اطلاعات (IT) بدون حفاظ فلزي (شيلد)، در طول مسير مشترك كمتر از 35متر احتياج به جداسازي ندارند (شكل شماره 13-3-1-18-1:1) و اگر طول مسير مشترك بيش از 35متر باشد، به غير از طول مسير 15متر آخر، در بقيه مسير بايد از طريق جداكننده فلزي جداسازي شوند (براي جلوگيري از القاء و يا ايجاد لوپ هاي القائي – شكل شماره 13-3-1-18-2:1).
  3. در آرايش و اجراي مسيرهاي مشترك كابل هاي شبكه توزيع نيرو، كابل هاي سيگنال، شبكه كامپيوتر و فن آوري اطلاعات (IT) بايد موارد منعكس در شكل شماره 13-3-1-18-3:1، رعايت گردد.
  4. در سيني ها و نردبان هاي فلزي كابل هاي شبكه كامپيوتر و فن آوري اطلاعات (IT) ضمن تأمين تداوم هدايت الكتريكي سيني ها و نردبان ها در كل مسير، ابتدا و انتهاي آنها نيز بايد به ترمينال يا شينه سيستم اتصال زمين وصل گردند.
  5. فاصله كابل هاي شبكه كامپيوتر بدون حفاظ فلزي (شيلد) از چراغ ه اي فلورسنت، بخار جيوه، بخار سديم، متال هاليد (لامپ هاي تخليه در گاز) بايد حداقل 13سانتي متر در نظر گرفته شود.
  6. در صورت استفاده از سيستم ترانكينگ به عنوان مجراي عبور مشترك كابلهاي سيستم هاي فوق الذكر، تعداد محفظه هاي سيستم ترانكينگ بايد بر اساس نوع و تعداد سيستم ها، كابل آن ها و تعداد رشته كابل ها كه در داخل محفظه ها قرار مي گيرند، تعيين گردد.

ژ) در صورت استفاده از ترانكينگ غيرفلزي بايد به موضوع تداخل امواج الكترومغناطيسي و نيز نوع و ساختار كابل هاي شبكه كامپيوتر، تلفن و غيره توجه شده و چنانچه طول مسير مشترك برابر و يا بيشتر از 35 متر باشد، كابل ها بايد از نوع شيلددار و يا فويل دار با توجه به نياز انتخاب شوند.

تبصره 1: براي اجراي انشعابات، قطعات ارتباطي، جعبه كفي و ترانكينگ بايد از توليدات استاندارد استفاده شود.

تبصره 2: عموماً جهت كابل كشي پريزهاي برق (نرمال، اضطراري و برق بدون وقفه )، كامپيوتر، تلفن و غيره در فضاهاي اداري باز و غيره از سيستم ترانكينگ كفي و يا ديواري نوع فلزي و يا غيرفلزي استفاده مي شود.

شكل 13-3-1-18-1:1 طرحواره مسير مشترك كابل برق و كابل كامپيوتر يا فناوري اطلاعات IT براي طول مسير كمتر يا مساوي 35متر

شكل 13-3-1-18-2:1 طرحواره مسير مجزا و مشترك كابل برق و كابل كامپيوتر يا فناوري اطلاعات IT براي طول مسير بيش از 35متر

شكل 13-3-1-18-3:1 طرحواره جداسازي كابل هاي سيستم هاي مختلف و سيني هاي مربوطه در تأسيسات برقي

تبصره: فاصله عمودي سيني هاي كابل در رك سيني ها از همديگر در شكل شماره 13-3-1-18-3:1 حداقل برابر 30 سانتي متر مي باشد.

13-3-1-19 حفاظت در برابر قطع هادي نول در شبكه توزيع برق شهري

در خصوص حفاظت تأسيسات برق به هنگام قطع نول در شبكه توزيع برق شهري و نيز براي جلوگيري از برق گرفتگي و غيره بايد تمهيدات لازم، پيش بيني گردد.

13-3-1-20 حفاظت در برابر قطع انشعاب برق اصلي

براي تأسيسات برقي مربوط به سيستم هاي اضطراري و ايمني در ساختمان ها و همچنين موارد ديگري كه قطع برق موجب بروز خسارات در بهره برداري از آن ها مي گردد، بايد تمهيدات لازم، پيش بيني شود (رديف 13-3-2-4).

13-3-1 -21 حفاظت در برابر جرقه هاي شديد

در تأسيسات برقي براي حفاظت در مقابل احتمال وقوع جرقه هاي شديد كه موجب صدمات و آسيب به چشم و جسم انسان مي گردد، بايد تمهيدات لازم، پيش بيني شود.

13-3-2 طراحي

13-3-2-1 كليات

در طر احي تأسيسات برقي بايد به نكته هاي زير توجه كرد:

الف) حفاظت اشخاص، حيوانات، لوازم، وسايل و ساختمان ها طبق مقررات رديف 13-3-1 تأمين شود.

ب) كاركرد صحيح تأسيسات برقي، مناسب با نوع استفاده اي كه براي آن در نظر گرفته شده است تضمين شود. اطلاعات اوليه اي كه براي طراحي لازم است، در رديف هاي 13-3-2-2 تا 13-3-2-5 و شرايطي كه طرح بايد با آن ها مطابقت داشته باشد در رديف هاي 13-3-2-6 تا

13-3-2-12 ذكر شده است.

تبصره: در طراحي تأسيسات برقي موارد مرتبط در ساير مباحث مقررات ملّي ساختمان نيز بايد رعايت گردد.

13-3-2-2 مشخصه هاي منبع يا منابع تغذيه

13-3-2-2-1 انواع جريان

انواع جريان شامل جريان متناوب، جريان مستقيم و يا مجموعه اي از هر دو مي باشد.

13-3-2-2-2 انواع و تعداد هادي ها

براي جريان متناوب نوع و تعداد هاديها بشرح زير است:

الف) هادي يا هادي هاي فاز ب) هادي خنثي پ) هادي حفاظتي ت) هادي حفاظتي – خنثي

براي جريان مستقيم نيز هادي هاي معادل هادي فوق الذكر در نظر گرفته شود.

13-3-2-2-3 مقادير و حد گذشت ها

مقادير و حدگذشت ها شامل موارد زير ميباشد:

الف) ولتاژ و حد گذشتهاي آن

ب) فركانس و حد گذشتهاي آن پ) حداكثر مجاز شدت جريان ت) شدت جريان احتمالي اتصال كوتاه

13-3-2-2-4 تدابير حفاظتي

شامل تدابير حفاظتي موجود در سيستم، نظير هادي خنثاي زمين شده يا سيم وسط زمين شده ، مي باشد.

13-3-2-2-5 مقررات مخصوص

شامل مقررات مخصوص شركت هاي توليد و توزيع كننده نيروي برق (شركت برق)، مي باشد.

13-3-2-3 عوامل تعيين كننده براي درخواست نيروي برق

تعداد و نوع مدارهاي لازم براي روشنايي، پريزهاي برق، تغذيه برق دستگاه ها و تجهيزات، سيستم هاي برودتي و حرارتي، مصارف سيستم هاي جريان ضعيف و غيره بايد با توجه به شرايط زير تعيين گردد:

الف) نقاط استقرار مصرف كنندهها ب) بارِ پيش بيني شده براي هر كدام از مدارها پ) هر نوع شرايط اختصاصي ت) ضرايب هم زماني

13-3-2-4 منابع تغذيه اضطراري

در تعيين منابع تغذيه اضطراري بايد موارد زير در نظر گرفته شود:

الف) نوع و مشخصات منبع تغذيه اضطراري

  1. مدارهايي كه لازم است از منبع اضطراري تغذيه شوند.

تبصره: در سيستم جريان برق متناوب، منابع تغذيه برق بدون وقفه، مولد نيروي برق اضطراري و در سيستم جريان برق مستقيم، باتري و دستگاه شارژ آن جزء منابع تغذيه اضطراري محسوب مي گردند.

13-3-2-5 شرايط محيط

هر يك از موارد و شرايط محيطي زير و يا چند مورد از آن ها كه در طراحي، اجرا و كاركرد تأسيسات برقي تاثيرگذار باشند، بايد مدنظر قرار گرفته و الزامات مربوط به آن محيط در نظر گرفته شود:

الف) حداكثر و حداقل دماي محيط ب) ارتفاع از سطح دريا پ) رطوبت محيط

  1. محيط آلوده به گرد و غبار ث) محيط نمناك و يا با احتمال پاشش آب و يا مستغرق در آب ج) محيط با عوارض خورندگي چ) محيط قابل انفجار و يا اشتعال ح) محيط با عوارض بار الكترواستاتيك خ) محيط در معرض امواج شديد الكترومغناطيسي د) محيط در معرض صاعقه

ذ) محيط در معرض تابش مستقيم آفتاب ر) محيط در معرض بادهاي شديد 13-3-2-6 سطح مقطع هادي ها

سطح مقطع هادي ها بايد باتوجه به عوامل زير تعيين شود:

الف) نوع مصرف ب) جريان مجاز هادي

پ) شرايط محيط نصب هادي (رديف 13-3-2-5) ت) شرايط نصب هادي ها ث) حداكثر دماي مجاز هادي ج) اثر هارمونيك ها روي هادي چ) افت ولتاژ مجاز هادي

ح) تنش هاي الكترومكانيكي كه ممكن است در اثر اتصال كوتاه درآنها به وجود آيد خ) تنش هاي مكانيكي ديگري كه ممكن است در هادي ها ايجاد شود

د) حداكثر مقاومت ظاهري، با توجه به عملكرد وسيله حفاظتي در برابر حداقل جريان اتصال كوتاه تبصره: موارد و نكات فوق الذكر، مربوط به تأمين حفاظت و كاركرد ايمن تأسيسات برقي است.

13-3-2-7 انواع سيم كشي و طريقه هاي نصب آن انتخاب نوع سيم كشي و طرز نصب به نكات زير بستگي دارد: الف) شرايط محل و اجراي سيم كشي

  1. نوع و ماهيت ديوارها و ساير قسمت هاي ساختمان كه سيمكشي ها را در بردارند.

پ) نوع مجاري عبور سيم مانند لوله ها و ترانكينگها ت) قابليت دسترسي به سيم كشيها براي اشخاص و حيوانات ث) ولتاژ

  1. تنش هاي مكانيكي ديگري كه ممكن است در حين نصب يا بهره برداري از تأسيسات برقي در سيم كشي ها به وجود آيد.

13-3-2-8 تجهيزات حفاظتي

ويژگي هاي تجهيزات حفاظتي بايد با توجه به نوع حفاظتي كه بوجود مي آورند تعيين شود، مانند حفاظت در برابر:

الف) اضافه جريان (اضافه بار – اتصال كوتاه) ب) جريان اتصال زمين پ) اضافه ولتاژ ت) ولتاژ كم و نبود ولتاژ

ث) مقاديري از جريان، ولتاژ و زمان، كه باعث عملكرد وسيله حفاظتي مي شود، بايد با خصوصيات مدارها و نوع خطراتي كه ممكن است بروز كند متناسب باشد.

13-3-2-9 فرمان اضطراري

در مواردي كه در صورت بروز خطر به قطع فوري تغذيه احتياج باشد، وسيله قطع بايد طوري نصب شود كه به سادگي قابل تشخيص و به طور مؤثر و سريع قابل استفاده باشد.

13-3-2-10 وسايل جداكننده

وسايل جدا كننده بايد طوري پيش بيني شوند كه براي انجام عمليات مربوط به تعميرات، آزمايشها، كشف و رفع معايب بتوان با آن ها تأسيسات برقي، مدارها يا دستگاه هاي مستقل را از مدار خارج كرد.

13-3-2-11 پيشگيري از تاثير متقابل بين تأسيسات برقي و غير برقي

تأسيسات برقي را بايد طوري در نظر گرفت كه تاثير زيان آور متقابل بين تأسيسات برقي و تأسيسات غيربرقي ساختمان به وجود نيايد.

13-3-2-12 قابليت دسترسي تجهيزات الكتريكي

تجهيزات الكتريكي بايد طوري آرايش داده شوند كه در صورت لزوم، داراي امكانات زير باشند:

الف) فضاي كافي براي نصب اوليه و تعويض بعدي هريك از اجزاء تجهيزات الكتريكي ب) دسترسي براي انجام عمليات مربوط به بهره برداري، آزمايش، بازرسي، نگهداري و تعميرات پ) توسعه در آينده

13-3-3 انتخاب تجهيزات الكتريكي

13-3-3-1 كليات

هريك از مصالح و تجهيزاتي كه در تأسيسات برقي به كار مي رود بايد با مق ررات و استانداردهاي مربوط به آن براساس رديف 13-1-2 مطابقت داشته باشد.

13-3-3-2 ويژگي ها

ويژگي هاي هريك از مصالح و تجهيزات الكتريكي انتخاب شده بايد با شرايط و مشخصات تعيين شده براي تأسيسات برقي مطابقت داشته باشد (رديف 13-3-2) و به خصوص با مقررات زير نيز تطبيق كند:

13-3-3-2-1 ولتاژ

تجهيزات الكتريكي بايد براي حداكثر ولتاژ مداوم تعيين شده (ولتاژ مؤثر در جريان متناوب ) و همچنين براي اضافه ولتاژ هايي كه ممكن است ايجاد شود مناسب باشد.

تبصره: در مورد بعضي از تجهيزات، حداقل ولتاژي كه ممكن است ايجاد شود نيز بايد در نظر گرفته شود.

13-3-3-2-2 شدت جريان

كليه تجهيزات الكتريكي بايد با توجه به حداكثر جرياني كه در بهره برداري عادي به طور مداوم از آن ها عبور مي كند (مقدار مؤثر در جريان متناوب) و همچنين جريان غيرعادي احتمالي، جريان راه اندازي و مدت زمان برقراري آنها انتخاب شود.

13-3-3-2-3 فركانس

درصورتي كه فركانس بر روي كاركرد و ويژگي تجهيزات الكتريكي مؤثر باشد، فركانس نامي تجهيزات بايد با فركانس نامي مدار و يا با فركانسي كه ممكن است در مدار بوجود آيد مطابقت داشته باشد.

13-3-3-2-4 توان

كليه تجهيزات الكتريكي كه برمبناي ويژگي هاي توان (توان حقيقي ، توان ظاهري و يا هر دو ) انتخاب مي شوند بايد با نوع كاركرد آنها متناسب و با ضريب توان و شرايط كار عادي آن مطابقت داشته باشند.

13-3-3-3 شرايط انتخاب و نصب

كليه تجهيزات الكتريكي بايد طوري انتخاب شوند كه بتوانند به نحوي مطمئن در مقابل انواع تنش هايي كه در آن ها به وجود مي آيند و شرايط محيطي كه در آن نصب مي شوند يا احتمالاً در معرض آن قرار مي گيرند ايستادگي كنند (رديف 13-3-2-5). با وجود اين، اگر يكي از اين اقلام تجهيزات الكتريكي از نظر ساختمان خود با محلي كه در آن نصب مي شود مطابقت نداشته باشد، به شرطي مي توان از آن استفاده كرد كه نوعي حفاظت اضافي براي آن پيشبيني شده باشد.

13-3-3-4 جلوگيري از اثرهاي زيان آور

كليه تجهيزات الكتريكي بايد طوري انتخاب شوند كه بر تجهيزات ديگر تاثير زيان آور نداشته باشند و باعث اخلال در تغذيه برق چه در هنگام كار عادي و چه در هنگام قطع و وصل نشوند.

در اين زمينه عواملي كه ممكن است مؤثر باشند، بطور مثال، عبارتند از:

الف) ضريب توان ب) شدت جريان هجومي پ) تغييرات شديد ولتاژ ت) بار نامتعادل ث) هارمونيك ها

تبصره: در تأسيسات برقي فشار ضعيف بمنظور اصلاح ضريب توان، كاهش جريان راكتيو در شبكه توزيع و در نتيجه كاهش مقدار توان راكتيو در مقدار مصرف برق و بمنظور رعايت ضوابط و دستورالعمل هاي شركت برق از خازن و يا بانك خازن استفاده ميشود (پيوست شماره 5).

13-3-4 نصب و برپايي

13-3-4-1 براي نصب تأسيسات برقي بايد مجريان ذيصلاح با پروانه اشتغال به كار حرفه اي معتبر در تأسيسات برقي را به كار گرفت و از لوازم و تجهيزات مناسب استفاده كرد.

13-3-4-2 در خلال عمليات نصب، نبايد در مشخصه هاي تعيين تجهيزات الكتريكي كه شرايط طبيعي آن را تضمين مي كند و در مقررات مشخص شده است خللي وارد آيد.

13-3-4-3 كليه هادي هاي فاز، هادي خنثي، هادي حفاظتي و هادي حفاظتي – خنثي بايد با استفاده از تفاوت رنگ عايق آن در محل ترمينال ها و در تمامي طول كابل ها قابل تشخيص باشند.

13-3-4-4 اتصالات بين هادي ها يا هادي ها با تجيهزات الكتريكي بايد به نحوي انجام شود كه دوام و ايمني آنها تضمين شده باشد.

13-3-4-5 كليه تجهيزات الكتريكي بايد به نحوي نصب شوند كه شرايط مورد نياز براي كاركرد طبيعي آن ها تأمين شود، از جمله در سيستم خنك كننده آن ها خللي وارد نيايد. بعلاوه امكان سرويس، تعمير و نگهداري آن براحتي فراهم باشد.

13-3-4-6 كليه تجهيزات الكتريكي كه احتمال دارد دماي زياد يا قوس الكتريكي ايجاد كنند، بايد به نحوي مستقر يا حفاظت شوند كه خطر ايجاد آتش سوزي و اشتعال از آن ها رفع شده باشند.

13-3-5 آزمون هاي اوليه و كنترل

تأسيسات برقي را بايد قبل از شروع بهره برداري و يا پس از هر تغيير عمده در آن مورد كنترل و آزمايش قرارداد و تنظيم هاي لازم در تجهيزات و لوازم بر اساس شرايط طرح، كاركرد آن ها و بهره برداري انجام تا نسبت به صحت كارهاي انجام شده طبق اين مقررات اطمينان حاصل شود.

براي اين منظور لازم است آزمايش ها و كنترل هاي زير، انجام گيرد (استاندارد شماره IEC 60364-6):

الف) آزمايش تداوم هادي مدارهاي تأسيسات برق و برقراري هدايت الكتريكي آن ها ب) آزمايش مقاومت عايقي در تأسيسات برق پ) آزمايش كليدهاي اتوماتيك خودكار و تنظيم آنها ت) آزمايش حفاظت هاي اضافي

ث) آزمايش ترتيب فازها در جريان متناوب و ولتاژهاي مثبت و منفي در جريان مستقيم ج) آزمايش هاي عملياتي تابلوهاي برق، راهاندازها، كنترل و اينترلاكها، لوازم حفاظتي و غيره چ) آزمايش هاي عمومي تأسيسات برق از قبيل راه اندازي، تنظيم و آزمايش دستگاه ها، تجهيزاتبرقي نصب ثابت، مراكز و شبكه سيستم هاي جريان ضعيف، كاركرد سيستم هاي تأسيسات برق و غيره

ح) كنترل تأسيسات برقي اجرا شده و تطابق آن با نقشه هاي طرح تأسيسات برقي و دستورالعمل هاي اجرايي حين ساخت

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

دسته‌ها
بایگانی
نماد اعتماد الکترونیک
logo

استفاده از مطالب این سایت فقط با مجوز کتبی متلب ایران مجاز می باشد.

این سایت تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران است.